ಸಾಹಿತ್ಯದ ದೃಷ್ಷಿಯಲ್ಲಿ ವಚನ ಎಂದರೆ – “ಪರಿಶುದ್ಧ / ನೀತಿಯುಕ್ತ ಮಾತು ಎಂದರ್ಥ. ಆದರೆ ವ್ಯಾಕರಣದ ದೃ಼ಷ್ಠಯಲ್ಲಿ ವಚನ ಎಂದರೆ ಸಂಖ್ಯೆ” ಎಂದರ್ಥ.
ವಚನಗಳ ವಿಧಗಳು :
ಕನ್ನಡದ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಧಗಳುಂಟು. ಅವುಗಳೆಂದರೆ :
1) ಏಕವಚನ.
2)ಬಹುವಚನ
1) ಏಕವಚನ : “ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಒಂದು ವಸ್ತು, ಒಂದು ಸ್ಥಳ ಎಂದು ಹೇಳುವ ಶಬ್ಬಗಳಿಗೆ ಏಕವಚನ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ.
ಉದಾ : ಅರಸು, ನೀನು, ಮನೆ , ನಾನು, ಮರ, ಕವಿ , ತಂದೆ, ತಾಯಿ, ರಾಣಿ, ಊರು, ಇತ್ಯಾದಿ
2) ಬಹುವಚನ : “ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ವ್ಯಕ್ತಿ, ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಹೇಳುವ ಶಬ್ಬಗಳಿಗೆ ಬಹುವಚನ ಎಂದು ಹೆಸರು.
ಉದಾ : ಅರಸರು, ನೀವು, ಮನೆಗಳು, ನಾವು, ಮರಗಳು, ಕಿವಿಗಳು, ಅಣ್ನದಿರು, ತಾಯಿಯರು, ರಾಣಿಯರು, ಊರುಗಳು ಇತ್ಯಾದಿ…
ಪುಲ್ಲಿಂಗ, ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ನಾಮಪ್ರಕೃತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಆರು, ಅಂದಿರುಗಳು, ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಹತ್ತುತ್ತವೆ.
ಆರು:
- ಗಂಡಸರು
- ಹೆಂಗಸರು
- ಮುದುಕರು
- ಜಾಣೆಯರು
- ಗೆಳೆತಿಯರು
- ಅರಸರು
- ಗೆಳೆಯರು
- ಆಟಗಾರರು
- ಸೊಸೆಯರು
- ಅತ್ತೆಯರು, ಇತ್ಯಾದಿ
ಅಂದಿರು : ‘ಅ’ ಕಾರಂತ ಪ್ರಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಅಂದಿರು ಎಂಬ ಪ್ರತ್ಯಯವು ಹತ್ತುತ್ತದೆ.
- ಅಣ್ಣಂದಿರು
- ಗಂಡಂದಿರು
- ಅಕ್ಕಂದಿರು
- ತಮ್ಮಂದಿರು
- ಭಾವಂದಿರು
- ಮಾವಂದಿರು, ಇತ್ಯಾದಿಗಳು
(ಅ) ಅಕಾರಾಂತ ವಲ್ಲದ ಪುಲಿಂಗ,ಸ್ತ್ರೀಲ್ಲಿಂಗ ಪ್ರಕೃತಿಗಲಲ್ಲಿ ಹಲವಕ್ಕಿಗಳು ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಸೇರುತ್ತದೆ.
ಉದಾ :
- ಋಷಿಗಳು
- ಗುರುಗಳು
- ದೊರೆಗಳು
- ಮುನಿಗಳು
- ಹೆಣ್ಣುಗಳು
- ತಮದೆಗಳು, ಇತ್ಯಾದಿ
(ಆ) ನಪುಂಸಕ ಲಿಂಗದ ಪ್ರಕೃತಿಗಳಿಗೆಲ್ಲ ‘ಗಳು’ – ಸೇರುತ್ತವೆ.
ಉದಾ :
- ಮರಗಳು
- ದೇವತೆಗಳು
- ಹಸುಗಳು
- ಎಮ್ಮೆಗಳು
- ಕೊಳಗಳು
- ಹುಲಿಗಳು
- ಹಳ್ಳಿಗಳು
- ಕೆರೆಗಳು
- ಕಲ್ಲುಗಳು, ಇತ್ಯಾದಿ